11e Vlaams Geestelijke
Gezondheidscongres

Bakker Frank wil een toegankelijke zaak uitbouwen met kwaliteitsvolle producten. Hij doet dat door rekening te houden met de vraag van zijn (potentiële) klanten, zijn aanbod daarop af te stemmen, en de financiën in het oog te houden. Dit zijn de hoekstenen van zijn beleid, de basis van zijn beslissingen. Ook bij het organiseren van zorg zijn deze aspecten cruciaal, maar vandaag beschikken we niet of beperkt over (lokale) data m.b.t. de noden inzake geestelijke gezondheid, het geassocieerde zorggebruik en de ermee gerelateerde financiële aspecten. Daarmee staan we een performante geestelijke gezondheidszorg in de weg. Daarom werken de vijf psychiatrische ziekenhuizen en enkele PAAZ uit de provincie Antwerpen sinds 2019 samen met de UAntwerpen. Ze streven adequate, kost-efficiënte zorg, georganiseerd in functie van de noden (‘public mental health’) en investeren daarom in kwalitatief en kwantitatief onderzoek, en in een nieuwe databank. We brengen verslag uit van de afgelegde weg en de uitgevoerde studies.

De geestelijke gezondheidszorg opereert niet in een vacuum, maar binnen een samenleving waar een bepaalde cultuur –waarden, normen, doelstellingen en verwachtingen geldt. Met een MAS-index van 54 is de Vlaamse cultuur behoorlijk sterk gedreven door competitie, prestaties en succes, een ‘live to work’ cultuur. Dat waarde systeem start op school en bepaalt van daaruit het verdere leven. Daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan vast, ‘something’s gotta give’.  In dat opzicht is de immense crisis die we net doorstaan hebben – het Chinese synoniem voor ‘crisis’ is toepasselijk ‘kans’ of ‘oplossing’- misschien wel de gedroomde kans om een aantal dingen te ‘herbekijken’. Na een crisis als deze beseffen we bijvoorbeeld meer dan ooit hoe belangrijk onze behoefte aan verbinding is, als in betere zorg, betere relaties enzovoorts. Maar kunnen we dat alles ook structureel inbedden? Welke veranderingen binnen de samenleving kunnen de taak van de geestelijke gezondheidszorg verlichten? Bijvoorbeeld: als de eerste duizend dagen van een mensenleven zo fundamenteel zijn voor de rest van datzelfde mensenleven, hoe kunnen we daar dan als samenleving op inspelen? Kunnen we leren van andere, meer feminiene culturen als de Zweedse waar een mama een volledig jaar mag thuisblijven na de geboorte van haar baby? Zweden volgt gewoon de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie  –een baby heeft nu eenmaal veel nood aan lichamelijke nabijheid het eerste jaar. En kunnen we bijvoorbeeld de politiek overtuigen om minder baby’s per verzorgende te voorzien in de kinderkribbe? En, en, en…? Niet enkel qua duurzaamheid is er een cultuurverandering nodig, ook qua welzijn en welbevinden mag er flink gesleuteld worden en wat dat betreft is het niet slecht om expliciet te maken wat velen onder ons onderhuids voelen.

Zowel in Nederland als in Vlaanderen heet dat deel van de gezondheidszorg dat zich bezighoudt met niet-lichamelijke klachten over gezondheid, geestelijke gezondheidszorg. Of men zich er nu expliciet over uit spreekt of niet, men veronderstelt in de ggz dat men betrokken is op iets als ‘geest’. Maar wat men onder de noemer van ‘geest’ en het verwante ‘geestelijke problemen’ schaart, varieert zowel per professie van de desbetreffende hulpverlener, diens eigen wereldbeeld, maar verandert vooral ook door de tijds’geest’. Sommigen relateren het begrip geest aan iets van religie, aan de ziel, of aan iets moderns als ‘zingeving’. Anderen willen er juist daarom liever van af, en het vervangen door het eufemistische, en op zijn Engels veilig nietszeggende ‘mentale’ (gezondheid). Is er nog wel toekomst voor de geestelijke gezondheid, en is er nog wel toekomst voor de geest – en voor diens drager, de mens?