Lezingen

Keynote 01 I dinsdag 10 september, 10u00 – 11u00
De mens in de hedendaagse leefomgeving, impact op mentale gezondheid en implicaties voor behandeling
Claudi Bockting, Hoogleraar klinische psychologie in de psychiatrie, Amsterdam UMC, Amsterdam

Depressie-, en angststoornissen zijn veel voorkomende psychische aandoeningen. We hebben effectieve behandelmethoden, maar er zijn geen aanwijzingen dat de prevalentie van deze aandoeningen afneemt, in tegendeel. Maatschappelijke factoren spelen daarbij ook een rol, los van psychologische en neurobiologische factoren. Deze factoren spelen voortdurend op elkaar in en kunnen zodoende steeds een andere invloed hebben binnen een individu. Verstedelijking lijkt bij te dragen bij aan een verhoogde prevalentie van mentale aandoeningen. 

Maar wat is het kip en het ei en hoe kunnen we dit bestuderen en wat kunnen we ermee? Psychotherapeutische interventies richten zich meestal enkel op het individu, soms het gezin en de school. Zouden we meer kunnen betekenen en hoe dan? In deze lezing komen meerdere aangrijpingspunten voor interventies aan bod, gericht op het individu, de buurt, landelijk en globaal.

Keynote 02 I woensdag 11 september, 16u00 – 17u00
Come in, I give you shelter from the storm (Bob Dylan). Enkele klinisch-theoretische beschouwingen rond de psychotherapeutische begeleiding van getraumatiseerde vluchtelingen
Emmanuel Declercq, PhD Psychologie, expert bij de Hoge Gezondheidsraad, psychoanalytisch psychotherapeut

Vertrekkend van talloze citaten uit therapeutische sessies begin ik met een paar theoretische beschouwingen rond psychotrauma vanuit verschillende denkkaders, namelijk de psychoanalyse (Freud, Ferenczi, Winnicott, Bion), de fenomenologie (Maldiney, Tatossian), de neurowetenschappen (Damasio, Schore, van der Kolk), de interpersoonlijke neurobiologie (o.a. Siegel) en de cognitieve wetenschappen (o.a. Georgieff en de “theories of Mind”). Dit brengt ons bij de eerste as van deze lezing, namelijk dat psychotrauma het resultaat is van een proces van vervreemding tussen het subject, zichzelf, de anderen en de wereld. Zoals aangegeven door onder meer Bion en Winnicott en zoals nadien bevestigd door de neurowetenschappen (o.a. Schore, Damasio, Georgieff, Siegel), kan elke vorm van geestelijk lijden immers geconceptualiseerd worden als resultaat van een aanval op de verbindingscapaciteiten van het subject, zowel met de ander als intra-psychisch, met en binnen zichzelf (het vermogen om affecten te metaboliseren en/of te benoemen, om een narratief over zichzelf in relatie tot de ander en de wereld te construeren). Dit brengt ons bij de tweede as van deze lezing. Namelijk dat de huidige malaise binnen onze westerse samenlevingen ertoe leidt dat onze democratieën meer en meer geneigd zijn de Ander op de vlucht te wantrouwen, waardoor het vervreemdingsproces dat begon tijdens de traumatische belevingen riskeert onderhouden te worden, jazelfs versterkt, door de levensomstandigheden in het « gastland ». Wat zijn dan de implicaties voor de therapeutische ont-moeting? Zo bekeken is psychotherapie het proces van reconnectie van het subject met zichzelf, de ander en de wereld. Dit proces nodigt de therapeut uit tot het innemen van een therapeutische positie die ik identificeer als een positie van geëngageerde therapeutische nabijheid. Geïnspireerd door de conceptualisatie van de “Nebenmensch” door Freud, van de “tweede behulpzame Ander” door Ferenczi en de “Good Enough Mother” door Winnicott, ga ik in mijn slotbeschouwing wat dieper in op een aantal karakteristieken van deze therapeutische positie.

Uitnodiging U01 I dinsdag 10 september, 11u45 – 12u45
“Out of the box. Buiten de comfortzone”

Debat met Henri Heimans, Rik Devillé, Nico Sturm en Vic Mees.
Moderator: Kirsten Catthoor, MD, PhD, psychiater Ziekenhuis Netwerk Antwerpen, voorzitter Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie

Uitnodiging U02 I dinsdag 10 september, 14u15 – 15u15
Complexe zorgnoden
Marianne Destoop, MD, PhD, psychiater, PC Multiversum, Mortsel

Een subgroep van patiënten met psychische kwetsbaarheid heeft te kampen met complexe zorgnoden. Armoede, (dreigende) dakloosheid, middelenmisbruik, (fysieke) comorbiditeit en zorgmijding gaan regelmatig gepaard ernstige psychiatrische aandoeningen met een ongunstige prognose. De maatschappelijke en financiële impact is navenant. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de noden van deze doelgroep vaak onvervuld zijn omdat ze niet voldoen aan behandelcriteria. De invloed van al deze factoren laat zien dat psychiatrie een complexiteitswetenschap is, wat op gespannen voet kan staan met de relatief eenvoudige antwoorden die patiënten en clinici behoeven. Hoe moeten we omgaan met deze doelgroep? Welke interventies zijn effectief? Wat kan de rol zijn van eerstelijnsactoren, GGZ-partners en welzijnssector of vinden we een antwoord in intersectorale samenwerkingen? Of is complexiteit enkel een artefact van onze blik op patiënten en de manier waarop we zorg hebben georganiseerd?

Uitnodiging U03 I dinsdag 10 september, 16u15 – 17u15
Tussen brein en onbehagen. Perspectieven op de verhouding tussen samenleving en geestelijke gezondheid en hun maatschappelijke relevantie
Piet Bracke, prof. dr. hoogleraar sociologie, Universiteit Gent, Gent

Biomedische ziektemodellen en theorieën over maatschappelijk onbehagen spreken zich uit over de diepere wortelen van psychisch onwelbevinden: moeten we focussen op neurobiologische correlaten of aandacht hebben voor vervreemding in een hoogmoderne samenlevingen? Andere perspectieven focussen op kwetsbare sociale groepen en kijken naar meer diepgaande maatschappelijke dynamieken. Ze vragen aandacht voor achterstelling, geweld, discriminatie en uitsluiting.

Eerder dan ons af te vragen of deze visies correct of cruciaal zijn, bekijken we hoe ze ons kunnen helpen bij het begrijpen van de relatie tussen samenlevingen, hun geestelijke volksgezondheid en de aard van hun geestelijke gezondheidszorg. Moeten we ons richten op sociaal-kwetsbare groepen of op hoge risicogroepen? Is er nood aan een nieuwe levensstijl en moet onze samenleving ‘anders’? Komen mindfulness of precisiepsychofarmaca de geestelijke volksgezondheid ten goede?

We beschouwen hoe de antwoorden op deze vragen de vorm en het karakter van de geestelijke gezondheidszorg bepalen en ze daardoor op weg zet naar min of meer maatschappelijke (ir)relevantie.

Uitnodiging U04 I woensdag 11 september, 09u30 – 10u30
Precisie Psychiatrie: individuele behandeling op maat in de geestelijke gezondheidszorg?
Manuel Morrens, prof. dr. Hoogleraar Psychiatrie Universiteit Antwerpen, Academisch diensthoofd Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel, Vakgroepvoorzitter CAPRI Universiteit Antwerpen

Ernstige psychiatrische aandoeningen, zoals majeure depressie, bipolaire stoornis en psychose, worden vaak onder één enkel diagnostisch label gegroepeerd, maar manifesteren zich vaak in diverse vormen en ernstgradaties. Achter deze labels schuilen complexe en diverse mechanismen die de ontwikkeling van deze aandoeningen beïnvloeden. Er zijn bijvoorbeeld verschillende wegen die naar depressie kunnen leiden, waarbij de ene vorm meer door levensgebeurtenissen aangestuurd worden, en de andere vorm meer biologisch aangestuurd wordt. Psychotische patienten kunnen heel uiteenlopende symptomen vertonen, maar toch onder eenzelfde noemer geclusterd worden. Het DSM classificatie systeem heeft hier erg aan bijgedragen. Echter, we weten dat een aanpak waarbij elk van deze patienten op dezelfde manier behandeld wordt niet de juiste benadering is. De opkomst van precisiepsychiatrie belooft een paradigmaverschuiving in de behandeling van deze aandoeningen door zich te richten op het begrijpen van deze individuele variaties en subtypes. Deze benadering streeft naar het bieden van gepersonaliseerde behandeltrajecten die nauw aansluiten bij de unieke behoeften van elke patiënt.

Deze lezing geeft een overzicht van de huidige stand van zaken binnen het veld van precisiepsychiatrie en overloopt enkele veelbelovende trajecten die ons kunnen leiden naar een toekomst waarin psychiatrische zorg op maat gemaakt is.

Uitnodiging U05 I woensdag 11 september, 11u30 – 12u30
Ervaringsdeskundigen, verbindende schakel tussen zorg en patiënten
Panelgesprek met Guy Tegenbos, Jochen Vandensteen, Bert Plessers, Ann Callebert, Nathalie Albert en Els Nijs.

Guy Tegenbos gaat in gesprek met Jochen Van den Steen, Bert Plessers, Ann Callebert, Nathalie Albert en Els Nijs over de plek van ervaringsdeskundigen in het zorglandschap. Samen met medestanders en pioniers van het eerste uur blikt hij terug op de evolutie van de inzet van ervaringsdeskundigen en hoe dit vandaag ervaren wordt. Via kritische vragen en dialoog met de panelleden, wordt ingegaan op de noden, dromen en de huidige realiteit. Het concept ‘ervaringsdeskundigheid’ is nog niet overal gemeengoed, er zijn nog lessen te leren en stappen te nemen. Via eerlijke getuigenissen en hun realistische kijk geven de panelleden inzicht in de ‘dode hoek’ waar zij tegenaan liepen en lopen, net als mogelijke handvatten, tips & tricks.

De deelnemers aan deze sessie krijgen flink wat inspiratie en informatie om over na te denken en/of mee aan de slag te gaan. We durven er op rekenen dat zij als nieuwe medestanders, bondgenoten en ambassadeurs samen met ons de inzet van ervaringsdeskundigheid verder gaan verspreiden en helpen om dit verhaal te borgen.

Panelleden: Jochen Van den Steen (Algemeen directeur PC Gent-Sleidinge), Bert Plessers (Algemeen directeur PZ/PVT Asster), Ann Callebert (Ervaringsdeskundige CGG De Pont), Nathalie Albert (Ervaringsdeskundige Asster), Els Nijs (Ervaringsdeskundige)

Uitnodiging U06 I woensdag 11 september, 14u00 – 15u00
Chelsea’s Blues
Regie Danny Keuppens, Warre Keuppens